Wat is vegetarisme
De geschiedenis van en stromingen binnen het vegetarisme
Wat is vegetarisme
Definitie
Vegetarisme is de voedingswijze waarbij men geen vlees, gevogelte, vis, schaaldieren en insecten eet.
Ook de bijproducten van geslachte dieren, zoals dierlijk stremsel in kaas, kwark ed. en gelatine, worden door strikte vegetariërs niet gebruikt.
Vegetarisme geen dieet, maar levenstijl
Meestal wordt bij het woord gedacht aan vegetables (groente). Maar het woord ‘vegetarisch’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘vegetus’, dat ‘gezond’ en ‘krachtig’ betekent.
Felix Ortt, oprichter van de Nederlandse Vegetariërsbond, zei in 1912 daarover: “Een vegetarische levensopvatting is een zodanige, die lichaam, ziel en geest gezond en krachtig wil houden en steeds krachtiger en gezonder wil doen ontwikkelen”.
Een levensstijl die regelmatig bespot werd, zoals uit dit ‘Spotlied op vegetariërs’ lied mag blijken ❯ 😉
Verschillende richtingen
Er zijn verschillende stromingen binnen het vegetarisme. Voor vlees-eters kan dat best verwarrend zijn. Geef daarom altijd aan wat je wel en niet eet.
Er zijn 3 vegetarische stromingen:
- Een vegetariër (lacto-ovo-vegetariër) eet per definitie geen producten van gedode dieren, noch producten waar gedode dieren in verwerkt zitten.
Zuivel (zonder stremsel, gelatine en dergelijke) en eieren worden wel gegeten. - Een deel daarvan gebruikt wel melk, maar geen eieren; de lacto-vegetariër.
- Een ander deel geen melk, wel eieren; de ovo-vegetariër.
Daarnaast:
- Mensen die geen vlees, maar wel vis eten; pescotariër of semi-vegetariërs.
- Mensen die alleen gevogelte eten; pollotariër.
- Mensen die een paar dagen in de week geen vlees eten; flexitariër.
- Mensen die geen énkel dierlijke product eten noch gebruiken; veganisten. Daarom ook geen leer, wol, dons, vilt, veren, zijde en honing. Ook verzorgingsproducten waar dierlijke producten in zijn verwerkt, of waar dierproeven voor zijn uitgevoerd worden gemeden. Daarnaast gebruiken vegans geen dieren voor sport of andere vormen van entertainment zoals een dierentuin of zeezoogdierenpark.
- Mensen die alleen fruit, noten, graankorrels en pitten eten; fruitariërs. Ze eten geen producten waarvoor een dier of plant gedood of beschadigd is.
Waarom vegetarisme
Ca. 1 van de 25 mensen is vegetariër
Er zijn verschillende reden om te kiezen voor vegetarisme. Dat is ook een reden waarom er verschillende richtingen zijn.
Vegetariërs zijn tegen dierenleed.
Een dier is een levend, weerloos wezen en hoort als zodanig beschermt te worden.
Een andere reden krijgt steeds meer bijval: het milieu. Het houden en eten van dieren heeft een veel grotere impact op het milieu dan plantaardige voedingsmiddelen.
Andere redenen om vegetarisch te eten zijn:
- Godsdienst.
- Het wereldvoedselprobleem.
- Gezondheid.
Als we gelukkig kunnen leven zonder
Het lijken wel dominees
“Vegetariërs voelen zich beter dan de vlees-eters. Het zijn nét dominees. Altijd maar preken over dat ik het niet goed doe.”
De mensen die dit zeggen hebben ongelijk.
Mijn ervaring is dat vlees-eters zich altijd verdedigend uitlaten en ‘grapjes’ maken over mijn poging iets aan dierenleed en milieu te doen. Mijn advies aan deze mensen; stop daarmee, dan heb je 90% minder ‘last’.
De mensen die dit zeggen hebben gelijk.
Ik ben was er zelf zo één. Boem! Meteen hakketak als een vlees-eter met het standaard verdedigingspraatje kwam of ‘grapjes’ maakte. Tot één van m’n kinderen zei: “Mam, op deze manier worden zieltjes niet gewonnen”.
F.A.Q.
Om een voor mij onbegrijpelijke reden, vindt de diersoort mens zich belangrijker dan alle andere dieren.
“Jij zou toch ook vlees eten als je honger hebt?” Ja, als ik echt honger zou hebben zeker. Maar ik zit in de luxe situatie dat het niet nodig is om een dier te doden voor mijn voedsel.
Overigens, is het niet opvallend dat de meeste vlees-eters niet zelf een dier willen doden en slachten? Groente durft iedereen te snijden en verwerken. Hoe komt dat?
“Jij zou een mens toch ook eerder redden dan een dier?” Ja, maar ik zou mijn kind ook eerder redden dan jouw kind. Dat heeft niets te maken met soort, maar wie je het dichtste na staat.
“Wij zijn toch veel intelligenter?” Geestelijk gehandicapten en dementerenden zijn minder slim dan heel wat dierensoorten. Toch wagen mensen zonder nadenken hun leven om hen te redden uit een brandend huis. We wéten dat een dementerende zichzelf bij brand niet zou kunnen redden. En daarom beschermen we onze soort tegen onheil.
Heeft het onderscheid dat we maken écht iets te maken met intelligentie? Een varken, vele malen intelligenter dan de hond die bij ons op de bank mag, stoppen we in een kooi. Hondenvlees is in sommige landen heel gewoon. Waarom heeft een hond in onze Nederlandse ogen meer rechten dan een varken? Het is allebei vlees.
“Vlees eten is gezond” Eten we vlees echt omdat het zo gezond is? Waarom wordt er dan vele malen meer varken gegeten dan paard? Waarom walgen de meeste mensen bij het idee om koeienwang of varkenslong te eten?
Om het makkelijker te maken dieren te mishandelen, gebruik je een andere taal: kop; bek; klauwen; vreten. Schept afstand.@NVWADierwelzijn
— Barend Slootweg (@BarendsWereld) 20 april 2017
Waarom wordt er per dag veel meer vlees gegeten dan aanbevolen wordt? En is het vlees dat we verwerkt in al die hamburgers en worst eten, wel zo gezond? De WHO plaatst bewerkt vlees in dezelfde categorie van kankerverwekkende stoffen als bijvoorbeeld asbest, tabak en alcohol.
“Het is gewoon zo lekker”.
Volgens mij is “Het is gewoon zo lekker” de hoofdreden waarom de mens in Nederland vlees eet.
Vegetariërs stoppen dus ook niet met vlees eten omdat ze vlees vies vinden. Vegetariërs vinden de gevolgen van “Het is gewoon lekker” moreel gezien niet in verhouding staan met het leed dat het veroorzaakt.
“Ik vind het gewoon lekker” zou geen argument mogen zijn om dieren tot ‘ding’ te maken. Er zijn wel meer dingen die vroeger heel gewoon werden gevonden, waarvan we met z’n allen hebben gezegd; dit is immoreel, dit kan niet langer.
Denk aan het afranselen en verkrachten van vrouwen (rechten in 1980) en kinderen (rechten in 1989). Tot op de dag van vandaag zijn er mensen die dit ‘gewoon lekker’ vinden. Ze boeken er een reis voor naar andere landen.
Het krijgen van rechten is altijd een lang proces dat met veel weerstand gepaard gaat. The Nonhuman Rights Project probeert daadwerkelijk rechten te verwerven voor leden van andere dan onze eigen soort.
Dus noem me dan maar ‘dominee’. Heel mijn hart en ziel vindt het houden en eten van dieren zoals dat nu gebeurd immoreel.
Geschiedenis vegetarisme
Ontstaan rond de achtste eeuw voor Christus
Voor zover we weten is het vegetarisme en veganisme ontstaan rond de achtste eeuw voor Christus. Aanhangers van het begrip ahimsa [ahiṃsā], boeddhisten en hindoes, mogen in gedachte, houding en gedrag geen fysiek of mentaal leed toebrengen. Niet tegen zichzelf, medemens noch dieren.
Ca. 500–146 v.Chr
Ook onder de Oude Grieken was vegetarisme gewoon. ‘Wezens met een ziel’ werden niet gegeten. Dit werd overigens alleen door bepaalde religieuze stromingen en enkele filosofen gepraktiseerd.
Tot ca. 300
Veel vroege christenen waren vegetariër om hun lichaam rein te houden. Een invloedrijke theoloog uit die tijd, Clemens van Alexandrië, schreef dat het “veel beter is om blij te zijn dan om je lichaam te gebruiken als begraafplaats voor dieren”.
Verder onthielden ook bewegingen als de Bogomielen en de Katharen zich van het eten van vlees.
Mensen die enig schepsel Gods uitsluiten van hun compassie en medelijden zullen op soortgelijke wijze handelen tegenover hun medemensen. – Franciscus
Franciscus van Assisi 1182 – 1226
Franciscus was een prediker en heeft in 1217 de kloosterorde van de Franciscanen gesticht. Er is geen bewijs dat Franciscus vegetariër was, maar hij vond dat er geen schepsel gedomineerd, uitgebuit of misbruikt mocht worden, dus is dat zeer waarschijnlijk. De sterfdag van Franciscus van Assisi (3 okt) is de aanleiding van Dierendag op 4 oktober. Hij noemde alle schepselen zijn broeders en zusters en is de uitvinder van het gebruik om met een Kerstmis een stalletje te zetten.
14de-19de eeuw
In de Renaissance (14de – 17de eeuw) kwam in Europa het vegetarisme op basis van ethische gronden weer op. Leonardo da Vinci is een bekende vegetariër uit die tijd.
“Als de mens vrijheid wil, waarom houdt hij dan vogels en dieren in kooien?”
Pas in de 19de eeuw, tijdens de Verlichting, kreeg het vegetarisme écht voeten aan de bodem. Op 30 september 1847 werd in Engeland het ‘Vegetarische Genootschap’ opgericht. In 1894 werd door Felix Ortt de Nederlandse Vegetariërsbond opgericht.
Einstein (1452 – 1519) was een voorstander van vegetarisme. Aan het eind van zijn leven vegetariër, maar het grootste deel van zijn leven, wat we nu zouden noemen, een flexitariër. Hij schreef:
“Hoewel ik omwille van externe omstandigheden (maagziekte) geen strikt vegetarisch dieet heb kunnen volgen, ben ik al lang een voorstander van het principe. Naast het feit dat ik het eens ben met de doelstellingen van vegetarisme omwille van esthetische en morele redenen, ben ik ervan overtuigd dat het puur lichamelijke effect van een vegetarische levensstijl op het menselijke temperament een uiterst positieve invloed zou hebben op de mensheid.”
20ste eeuw – nu
Rond de 20ste eeuw werd de milieuproblematiek rond het eten van vlees en vis duidelijk. Het ‘milieu’ werd een belangrijke mede-reden voor een groeiende groep mensen om vegetarisch te eten.
In de jaren ’40 werd Mahatma Gandhi beroemd door zijn stijd tegen geweld, ook tegen dieren.
In de jaren 60 werden vegetariërs nog geassocieerd met hippies. Maar met de tijd groeide de weerstand tegen het eten van dieren. Tegenwoordig is het een trend om bewust te zijn van wat je eet en hoe je eten geleefd heeft. Daarmee en met de productie van vleesvervangers, groeide het aantal mensen dat, in elk geval een dagje, zonder vlees leeft.
Vleesconsumptie door de eeuwen
Door migratie verspreide de mens zich steeds meer over de aarde. Even simpel gezegd; toen de mens hoger naar het Noorden kwam, werd het gemakkelijker om planten en dieren te domesticeren. Dieren en planten leefden steeds meer in dienst van de mens in plaats van er naast.
Doordat deze mensen met dieren leefden die ziektes overbrachten, werden zij immuun voor veel van deze virale ziektes. Eerder stierven hele gemeenschappen daaraan. Omdat deze immune mensen naar plekken migreerden waar mensen niet met dieren leefden, stief de lokale bevolking.
Laatste 3000 jaar migratie met veel geweld
De laatste 3-4 duizend jaar gingen migratiebewegingen gepaard met veel geweld waardoor er samenlevingen zijn verdwenen. Ook het vernielen van het eigen leefmilieu was in die tijd niet ongewoon. Denk aan Paaseiland waar de bewoners alle bomen van hun eiland kapten.
Bevolkingsgroei
Tot dan toe leefden mensen voornamelijk als agrariër en leefden vooral van hun eigen opbrengst. Maar langzamerhand trekken er steeds meer akkerbouwers en veetelers naar de stad. Zij verdienen steeds vaker hun geld in de industrie en vooral dienstverlening. Het aantal mensen dat leeft van eigen groentetuin en dieren neemt snel af.
Om een kilo vlees te produceren eet een koe veel meer kilo’s gras. Hierdoor is er veel weiland nodig voor één koe.
In de Late Middeleeuwen (1500) woonden er in Nederland zo’n 950.000 mensen en er waren veel weilanden waar de dieren graasden. Men at toen ca. 100 kilo vlees per persoon per jaar, waarvan het grote deel wild vlees. Doordat Nederland een belangrijker rol in de wereld kreeg, steeg het aantal inwoners snel.
Met het groeien van de bevolking en de verstedelijking, kwam er steeds minder ruimte voor dieren. Daardoor at men voor de 2de wereldoorlog nog maar zo’n 16 kilo per jaar.
Veevoer uit andere landen en de bioindustrie
Na de 2de wereldoorlog ontstond de mogelijkheid om in andere landen granen te verbouwen voor veevoer. Door de opkomst van de bioindustrie, werd het na de oorlog mogelijk om meer dieren te houden zonder dat er weiland voor nodig was.
De jaren daarna steeg de vleesconsumptie tot ca. 86 kilo in 2005. Sinds 2010 daalt het gebruik van vlees naar ca. 76 kilo in 2014. Het is per dier verschillend, maar ca. de helft van deze kilo’s worden daadwerkelijk opgegeten, de rest is ‘overblijfsel’ als botten, nieren, tong, huid en dergelijke.
In sommige landen, zoals Nederland, wonen veel meer mensen per vierkante kilometer dan andere landen. Volgens berekeningen zal het maximum aantal mensen dat de aarde met het huidige consumptiegedrag kan voeden, rond het eind van deze eeuw zijn. Energieverbruik is hierbij niet mee gerekend. Er zijn onderzoekers die zeggen dat de bevolkingsgroei weer zal dalen, maar niets is zeker.
Op de vlucht: voedsel-, waterschaarste en ondergelopen landen.
De huidige generatie zou er alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat er voor de komende generaties op de hele wereld genoeg te eten is voor iedereen. Een logisch gevolg van honger is dat mensen vertrekken naar streken waar wel voedsel is.
Door de bevolkingsgroei stijgt ook de vraag naar schoon drinkwater. Een stijging, terwijl er steeds minder schoon drinkwater is door klimaatverandering, ontbossing, waterverspilling en -vervuiling.
Volgens de FAO zullen er in 2025 bijna 2 miljard mensen zijn die te maken krijgen met absolute waterschaarste en 2 van de 3 mensen op de wereld zou te maken kunnen hebben met waterstress. Ook deze mensen vluchten vanzelfsprekend naar regio’s waar wél water is. Schoon water is overigens één van de rechten van de mens, vastgelegd op 28 juli 2010. Een koe drinkt ca. 125 liter (bron)water per dag.